İşçi ve işverenin 4857 sayılı İş Kanununun 24. ve 25. Maddelerinde düzenlenen haklı nedenle derhal fesih hakkı ile iş sözleşmesinin sona erdirilmesinde haklı bir nedenin varlığı aranmaktadır.
4857 sayılı İş Kanununun 19. maddesine göre, işveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır. Bildirim yapılan kişi bunu imzalamazsa, durum o yerde tutanakla tespit edilir. Ancak, 7201 sayılı Kanun kapsamına giren tebligat anılan Kanun hükümlerine göre yapılır. Bildirimsiz fesih hakkını kullanan taraf haklı bir nedene dayanmalıdır. Aksi halde, işveren açısından ihbar, kıdem tazminatı, kötü niyet tazminatı, sendikal tazminat, eşit davranma borcuna aykırılık tazminat ve yine taraflar arasında öngörülmüşse, cezai şart ve iş güvencesi tazminatı gibi yükümlülüklerin biri ya da bir kaçının ödenmesi gerekebilecektir. Hakkındaki iddialara karşı savunmasını almadan bir işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi, o işçinin davranışı veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez. Ancak, işverenin 25 inci maddenin (II) numaralı bendi şartlarına uygun fesih hakkı saklıdır. Süresiz fesih bildirimi için birden fazla neden gösterilmişse, bunlardan birinin gerçekleşmesi feshi sağlamaya yeterli sayılmaktadır. İş sözleşmesinin süresi belirli ya da belirsiz olsun, Kanunda gösterilen nedenlerden birinin gerçekleşmesi halinde işçi ya da işveren buna dayanarak akdi sona erdiren fesih bildirimini bir süre vermeksizin, derhal yapabilir (4857 İş K. M.24-25). Ancak, akdi fesheden taraf fesih nedenini bildirmişse bu nedenle bağlıdır. Daha sonra akdi, haklı neden niteliğinde de olsa, başka bir nedenle feshettiğini ileri süremez. Tarafların iş sözleşmesini karşılıklı olarak feshetmeleri halinde, feshin hukuki sonuçlarının ortaya konulabilmesi, karşılıklı fesih bildiriminden hangisinin daha önce gerçekleştiğinin ve haklı olduğunun saptanmasına bağlıdır (Çelik, 2000, 183-184).
İş sözleşmesini fesheden taraf uyuşmazlık çıkması halinde haklı bir nedenin varlığını ispatlamakla yükümlüdür. Haklı sebeple feshedilecek iş sözleşmesinin belirli veya belirsiz süreli olmasının herhangi bir önemi yoktur. Fakat iş sözleşmesinin feshedilmesi için mutlaka feshin diğer tarafa bildirilmesi gerekir.
4857 sayılı İş Kanununun 25/II-g maddesine göre;
- İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü işe gelmemesi,
- İşçinin bir ayda üç iş günü işine gelmemesi,
Durumlarında devamsızlık nedeniyle işçinin iş sözleşmesi feshedilebilecektir. Ancak, burada fesih yapmadan önce mutlaka devamsızlık tutanakları düzenlenmeli ve noterden işçinin adresine bir yazı gönderilmek suretiyle savunması talep edilmeli ve haklı bir nedeni olup olmadığı araştırılmalıdır. Buna ilişkin ihtarname örneği Ek-2’de sunulmuştur. İhtarname ile işçinin savunmasını yapabilmesi için 3 gün bir süre verilmesi uygundur. İşçinin savunmasını istemek üzere noterden gönderilen ihtarnamenin işçiye tebliğ edilip edilmediğinin sürekli takip edilmesi ve işçiye tebliğ edildikten sonra tebliğ şerhinin de ihtarnamenin arka yüzüne yazdırılması gereklidir. Burada işçinin devamsızlık nedeniyle çıkış tarihinin ne olacağı sorunu ortaya çıkmaktadır. Zira fesih tarihinden itibaren 10 gün içinde SGK’na işten ayrılış bildirgesinin internet üzerinden verilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla bu işlemler devam ederken geriye dönük işlem yapılması sıkıntı doğurabilecektir. Bu nedenle fesih tarihi olarak ihtarnamenin işçiye tebliğ edildiği tarihe savunma süresinin de dahil edilerek bulunacak gün olmalıdır. Örneğin işçiye gönderilen ihtarnamede 3 gün savunma süresi verilmesi ve ihtarnamenin de 25.05.2016 tarihinde işçiye tebliğ edilmesi durumunda çıkış tarihi (25+3=) 28.05.2016 tarihi olmalıdır.
Bu çerçevede fesih için işçinin yazıyı tebellüğ ettiği tarihi izleyen 3 günlük sürenin bitiminden itibaren 6 iş günü süre olduğuna dikkat edilmelidir. Fesih bildirimine ilişkin yazı örneği Ek-3’de sunulmuştur.
İşçinin devamsızlık yaptığı tarihten itibaren mutlaka her gün ayrı ayrı devamsızlık tutanağı düzenlenmelidir. Bilahare işçinin devamsızlık tutanakları SGK’na verilecek eksik gün bilgi formu ekine konularak SGK’na bildirilmelidir.
Eksik gün gerekçesi olarak da “15 Devamsızlık” kodu seçilmelidir.
Hem aylık prim ve hizmet belgesinde, hem de işten ayrılış bildirgesinde çıkış nedeni olarak “29- İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih” kodu seçilmelidir.
HAKLI SEBEPLE DERHAL FESİHTE ALTI İŞ GÜNÜ KURALI
4857 sayılı İş Kanununun 26. maddesinde “24 ve 25 inci maddelerde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz.
Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz.” hükmü bulunmaktadır.
Yani, 4857 sayılı İş Kanununun 24 ve 25 inci maddelerde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi ve işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi için iki hak düşürücü süre söz konusudur;
Öğrenme gününden başlayarak altı işgünü ve olaydan itibaren bir yıl.
1475 sayılı Kanundan aynen aktarılan bu maddeye yeni metinde bir ekleme yapılmış ve işçinin maddi bir çıkar sağlaması durumunda bu bir yıllık hak düşürücü sürenin uygulanmayacağı belirtilmiştir.
Disiplin kuruluna sevk edilen olaylarda, İş Kanununun öngördüğü 6 iş günlük hak düşürücü süre disiplin kurulunun kararından itibaren işlemeye başlar
SONUÇ
İş sözleşmesini fesheden taraf uyuşmazlık çıkması halinde haklı bir nedenin varlığını ispatlamakla yükümlüdür. Haklı sebeple feshedilecek iş sözleşmesinin belirli veya belirsiz süreli olmasının herhangi bir önemi yoktur. Fakat, iş sözleşmesinin feshedilmesi için mutlaka feshin diğer tarafa bildirilmesi gerekir.
İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü işe gelmemesi, İşçinin bir ayda üç iş günü işine gelmemesi durumunda devamsızlık nedeniyle işçinin iş sözleşmesi feshedilebilecektir. işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz.
Fesih yapmadan önce mutlaka noterden işçinin adresine bir yazı gönderilmek suretiyle savunması talep edilmeli ve haklı bir nedeni olup olmadığı araştırılmalıdır. İhtarname ile işçinin savunmasını yapabilmesi için 3 gün bir süre verilmesi uygundur.
İşçinin devamsızlık yaptığı tarihten itibaren mutlaka her gün ayrı ayrı devamsızlık tutanağı düzenlenmelidir. Bilahare işçinin devamsızlık tutanakları SGK’na verilecek eksik gün bilgi formu ekine konularak SGK’na bildirilmelidir. Eksik gün gerekçesi olarak da “15 Devamsızlık” kodu seçilmelidir.
Aylık prim ve hizmet belgesinde, hem de işten ayrılış bildirgesinde çıkış nedeni olarak “29- İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih” kodu seçilmelidir.
İş sözleşmesi bu şekilde işçinin devamsızlığının tespiti ve usulune uygun şekilde işçinin gelmeme nedeninin işverence araştırılması ve haklı bir nedenin olmadığının anlaşılması halinde feshedilirse kıdem tazminatı veya ihbar tazminatı ödenmeyecektir. Bu durumda işçinin kullanmadığı yıllık izinlerin ücreti ile ücret alacaklarının ise ödenmesi gerekecektir.
I precisely had to thank you very much once more. I’m not certain the things I could possibly have sorted out in the absence of the basics shown by you on this industry. It previously was an absolute frightening dilemma for me, nevertheless viewing the very specialized tactic you handled it took me to cry over gladness. I’m happy for this support and then expect you find out what a great job your are providing teaching many people with the aid of your blog. Most likely you haven’t got to know any of us.
Thank you a lot for providing individuals with an extremely marvellous possiblity to read in detail from this site. It is often so ideal plus jam-packed with a lot of fun for me personally and my office peers to search your blog minimum thrice weekly to find out the new things you will have. Of course, I’m just always amazed with all the unbelievable guidelines served by you. Selected 2 areas on this page are clearly the most effective we’ve had.
My spouse and i were so satisfied when Albert managed to complete his investigation from your precious recommendations he discovered through your weblog. It’s not at all simplistic just to be releasing secrets which people could have been trying to sell. And now we acknowledge we’ve got the website owner to appreciate for that. All the explanations you’ve made, the easy web site navigation, the relationships your site aid to promote – it is all excellent, and it’s letting our son and the family believe that the topic is excellent, and that is seriously pressing. Thank you for everything!
I must get across my admiration for your kind-heartedness giving support to people that really need help with this one issue. Your real commitment to passing the solution all through had become definitely important and have truly allowed girls just like me to get to their endeavors. Your entire interesting key points signifies a great deal to me and a whole lot more to my peers. Best wishes; from everyone of us.
I as well as my pals were reading the great hints from the blog and so instantly I got a horrible feeling I never expressed respect to the website owner for those techniques. Those ladies were as a consequence warmed to read them and have extremely been having fun with them. Thank you for truly being simply thoughtful and for picking some good guides millions of individuals are really desperate to learn about. My honest apologies for not expressing gratitude to earlier.
I and also my friends came following the good recommendations located on your web site and at once I got a terrible feeling I never expressed respect to the website owner for those strategies. Those ladies were definitely certainly stimulated to see all of them and have in effect without a doubt been loving these things. Thank you for genuinely considerably accommodating and also for utilizing such perfect resources millions of individuals are really wanting to be aware of. Our sincere regret for not saying thanks to you earlier.
I precisely needed to appreciate you once again. I’m not certain the things I might have accomplished without the type of basics contributed by you concerning that topic. This was an absolute terrifying concern in my circumstances, however , witnessing the very specialised tactic you dealt with it took me to leap for gladness. Now i am thankful for your guidance and in addition have high hopes you comprehend what an amazing job you were accomplishing teaching the rest with the aid of your blog post. Most probably you’ve never met any of us.
I needed to create you one tiny observation just to say thanks again just for the awesome suggestions you have shown on this website. It was simply extremely open-handed of you to make easily all that many people would’ve offered for sale as an e book in order to make some dough on their own, chiefly given that you could possibly have tried it if you desired. Those creative ideas additionally served as a great way to be certain that someone else have the identical keenness the same as my very own to know the truth a good deal more in terms of this issue. I am sure there are numerous more enjoyable situations in the future for those who see your blog.
I am commenting to make you understand of the useful encounter my cousin’s princess experienced viewing the blog. She realized a good number of pieces, including how it is like to possess a great teaching mindset to make a number of people very easily know just exactly certain very confusing issues. You actually surpassed her expectations. Thank you for giving those necessary, trustworthy, revealing and as well as unique tips about this topic to Ethel.